Wierzyciel – kto to jest i jakie posiada prawa i obowiązki w związku z odzyskaniem długu

Obecnie często w relacjach biznesowych, cywilnych, a także prywatnych pojawia się zależność wierzyciel-dłużnik. Wierzycielami, są osoby lub instytucje, wobec których dłużnik nie wywiązał się z ustalonych zobowiązań takich jak: spłata długu, czy uregulowanie należności. Każdy wierzyciel posiada określone prawa i obowiązki dotyczące roszczeń wobec dłużnika. W tym artykule przeczytasz, na czym polegają rozwiązania dotyczące odzyskania długu takie jak np. windykacja i egzekucja komornicza.

Wierzyciel w ustawodawstwie polskim

W polskim ustawodawstwie status wierzyciela nie jest prawnie ściśle określony, ale mamy wiele przepisów dotyczących relacji dłużnik – wierzyciel zawartych głównie w 3 Księdze k.c. [Zobowiązania], lecz także w innych aktach prawnych (np. przepisach bankowych, kodeksie rodzinnym), w zależności od okoliczności i rodzaju długu.

Wierzyciel – definicja, czyli kto może być wierzycielem

Obowiązująca definicja wierzyciela oparta jest na podstawie art. 353 k.c., w którym został zawarty termin zobowiązanie:

” Art. 353. [Zobowiązanie]
§ 1. Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.
§ 2. Świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.”

Na podstawie tego artykułu przyjmuje się więc, że wierzycielem może być osoba fizyczna (bez względu na wiek, zdolność do czynności prawnych, obywatelstwo), lub osoba prawna czy jednostka też organizacyjna bez osobowości prawnej, wobec której dłużnik ma zobowiązania dokonania różnego typu świadczenia, o charakterze majątkowym, czy usługowym wynikającym z zawartej umowy, lub obowiązującego prawa.

Każdy wierzyciel ma prawo nie tylko do odzyskiwania długu, ale też do egzekwowania od dłużnika swoich świadczeń w różnych formach, co oznacza, że może on żądać:

• zwrotu pieniędzy – bank spłaty kredytu, sąsiad zwrotu pożyczki, kupujący zwrotu zapłaty za wadliwy towar;
• wypłaty pieniędzy – pracownik wynagrodzenia, ubezpieczony wypłaty należności z polisy, firma opłacenia faktury;
• wykonania usługi – klient dostarczenia internetu, obywatel dostępu do edukacji, czy opieki zdrowotnej;
• wydania rzeczy – kupujący zapłaconego towaru, zamawiający realizacji zamówienia, sąsiad pożyczający narzędzia ich zwrotu;
• dokonania formalności – urząd potwierdzenia tożsamości, uczeń podbicia legitymacji, pracownik wydania świadectwa pracy;
• zaniechanie działania – były usługodawca korzystania z usługi, właściciel zaprzestania użytkowania swoich rzeczy.

Katalog świadczeń, wobec których wierzyciel może mieć roszczenia, nie jest zamknięty , dlatego może on żądać od dłużnika wypłaty, spłaty, oddania, wykonania różnych zobowiązań wynikających z zawartej umowy zarówno w formie ustnej, jak i pisemnej, jeżeli nie zawiera ona tzw. klauzul niedozwolonych.

W oparciu o formę świadczenia dłużnika wobec wierzyciela funkcjonują różne określenia wierzycieli takie jak:

• wierzyciel hipoteczny – ma prawo dochodzić świadczenia od dłużnika z tytułu zabezpieczenia ustanowionego na własności nieruchomości, jakim jest hipoteka;
• wierzyciel rzeczowy – dochodzi swojego prawa do odzyskania długu poprzez żądania konkretnej rzeczy, będącej zabezpieczeniem wierzytelności np. maszyny rolnicze;
• wierzyciel osobisty – może dochodzić pieniędzy pobranych na podstawie postanowienia o egzekucji komorniczej z majątku osobistego dłużnika (np. jego wynagrodzenia);
• wierzyciel alimentacyjny – wierzycielami tego rodzaju są dzieci, małżonkowie i rodzice, którzy mają zasądzone prawo do otrzymywania świadczenia alimentacyjnego. Warto zaznaczyć, że wierzyciel alimentacyjny ma pierwszeństwo otrzymania swoich świadczeń przed innymi wierzycielami dłużnika.

Prawa i obowiązki wierzyciela

W ustawodawstwie polskim zarówno wierzyciel, jak i dłużnik mają pewne prawa i obowiązki, których muszą przestrzegać i w relacji dłużnik, a wierzyciel działać zgodnie z obowiązującym prawem.

Odzyskiwanie długów i prawa wierzyciela

W sytuacji, kiedy dłużnik nie wywiązuje się ze swoich obowiązków wobec wierzyciela, ma on ustawowe prawo dochodzić swoich roszczeń. Do najważniejszych praw wierzyciela należą m.in.:

• prawo do świadczenia (art.353 k.c.) – wierzyciel ma prawo żądania od dłużnika wykonania określonego świadczenia, z którego się nie wywiązał na drodze windykacji lub sądowego postanowienia o egzekucji komorniczej;
• prawo do wyboru sposobu egzekucji świadczenia (art.365 k.c.) – wierzyciel może zdecydować, z jakiego źródła majątkowego dłużnika ma być przeprowadzona egzekucja (np. z wynagrodzenia, lub konta bankowego);
• prawo do odsetek (art.356-357 k.c.) – w przypadku wykonania zobowiązania po ustalonym terminie przez dłużnika, wierzyciel ma prawo do odsetek za powstałą zwłokę należności;
• prawo do odszkodowania (art.361-363 k.c.) – jeżeli wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika wierzyciel poniósł stratę, może on żądać jej naprawienia lub zadośćuczynienia;
• prawo do zabezpieczenia roszczenia (art.917-918 k.c.) – wierzyciel może żądać zabezpieczenia swojego roszczenia, jeżeli obawia się, że wskutek opóźnienia w wykonaniu zobowiązania lub jego braku dozna straty;
• prawo do złożenia skargi pauliańskiej (art. 527-529 k.c.) – skarga pauliańska jest zapisem służącym wierzycielom do ochrony interesów majątkowych, w przypadku dokonywania przez dłużnika czynności prawnych, których celem jest pozbycie się majątku, aby zostać uznanym za niewypłacalnego;
• prawo do zawarcia ugody (Ustawa Prawo przedsiębiorców z dnia 6 marca 2018 r.) – przed skierowaniem sprawy do sądu o egzekucję komorniczą, wierzyciel może podjąć próbę dojścia do porozumienia z dłużnikiem na drodze negocjacji, czyli tzw. windykacji polubownej. Jeżeli dojdzie do porozumienia pomiędzy stronami, postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela może zostać zawieszone lub umorzone.

Obowiązki wierzyciela

Pomimo że wierzyciel posiada prawa do egzekwowania swoich świadczeń i na dłużniku spoczywa obowiązek uregulowania zobowiązań, to nie oznacza tego, że wierzyciel jest pozbawiony obowiązków prawnych. Prawo zobowiązuje wierzyciela przede wszystkim do przestrzegania zasad solidarności wierzycieli, podziału zobowiązań, toku przedawnienia długu oraz terminowości (art. 367-398 k.c.).

Ponadto wierzyciel nie może nadużywać lub naruszać prawa niezgodnie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, czy zasadami współżycia społecznego.

Jak przebiega proces odzyskiwania długu lub Kroki do skutecznego odzyskiwania długu

Proces efektywnego dochodzenia przez wierzyciela swoich roszczeń z tytułu niespełnienia zobowiązań przez dłużnika zazwyczaj złożony jest z kilku etapów. Poniżej przedstawiamy kluczowe kroki, które warto podjąć w celu skutecznego odzyskania długów:

• analiza długu – polega na dokładnym określeniu kwoty długu wraz z odsetkami i sprawdzeniu, czy owe roszczenia są zasadne i aktualne;
• windykacja polubowna – zakłada negocjacje i mediacje z dłużnikiem w celu ustalenia przyczyn zaległości i zaproponowania akceptowalnej dla obu stron ugody. Negocjacje polubowne są w wielu przypadkach skuteczną i szybką metodą na odzyskanie długu;
• wezwanie do zapłaty – przed wstąpieniem na drogę sądową, warto też wysłać dłużnikowi wezwanie do zapłaty, czyli formalny dokument, w którym wierzyciel wskazuje kwotę zaległego długu oraz podaje termin jego uregulowania;
• windykacja sądowa – jeżeli negocjacje polubowne nie przyniosą rezultatu, wierzyciel może dochodzić odzyskania długu na drodze sądowej. W przypadku uzyskania wyroku nakazującego dłużnikowi zapłatę wierzyciel ma prawo żądać egzekucji komorniczej;
• egzekucja komornicza – na podstawie wyroku sądu komornik podejmuje działania w celu odzyskania należności (np. zajęcie wynagrodzenia, rachunków bankowych czy mienia ruchomego dłużnika);
• monitoring postępowania – w celu odzyskania długu ważne jest, by wierzyciel na bieżąco monitorował postępowanie windykacyjne, zarówno w fazie polubownej, jak i w trakcie egzekucji komorniczej;

Podsumowując, wierzycielem może być każda osoba, firma czy instytucja, wobec której dłużnik jest zobowiązany do dokonania pewnego świadczenia. Wierzyciel posiada prawo do żądania od dłużnika spełnienia określonego świadczenia wynikającego z umowy, czynu niedozwolonego lub innego źródła zobowiązań przewidzianego w prawie.

Wierzyciel w celu skutecznego odzyskania długu ma do dyspozycji wiele narzędzi prawnie dopuszczonych takich jak np. windykacja i egzekucja komornicza. Jednak warto pamiętać, że wierzyciel, posiada także obowiązki, których musi przestrzegać, w procesie dochodzenia swoich roszczeń od dłużnika jak np. terminie przedawnienia długu.

Warto wspomnieć, że w październiku 2022 r. został opublikowany projekt ustawy o działalności windykacyjnej i zawodzie windykatora, która ma prawnie uregulować zasady wykonywania windykacji.

Masz jakiekolwiek pytania? Potrzebujesz pomocy w windykacji?

Nie wahaj się. Rozwiążemy Twój problem. Napisz bezpośrednio na nasz adres email biuro@prodetektyw.pl, zadzwoń lub napisz SMS pod numer telefonu 500 15 60 15.

Możesz też skorzystać z poniższego formularza kontaktowego. Wszystkie Twoje dane są szyfrowane i bezpieczne. Pamiętaj o naszej stronie internetowej: Agencja Detektywistyczna.