Czym jest dyrektywa NIS 2? Podstawowe informacje o nowych przepisach UE w zakresie cyberbezpieczeństwa

Dyrektywa NIS2 (NIS to skrót od angielskiego „Network and Information Systems”, czyli „sieci i systemy informatyczne), czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2555, to nowy akt prawny Unii Europejskiej, który wyznacza kierunki rozwoju i obowiązki państw członkowskich w zakresie cyberbezpieczeństwa. Weszła ona w życie 16 stycznia 2023 roku i zastąpiła dotychczasową dyrektywę NIS z 2016 roku.

Jej głównym celem jest osiągnięcie wysokiego wspólnego poziomu bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych na terytorium całej UE. Wprowadzenie dyrektywy NIS 2 było odpowiedzią na coraz bardziej złożone i niebezpieczne incydenty cybernetyczne, które dotykają nie tylko firmy i instytucje, ale także całe państwa.

Nowa dyrektywa ma za zadanie zapewnić skuteczniejsze zarządzanie ryzykiem i lepsze reagowanie na incydenty, a także uporządkować przepisy dotyczące podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo cyfrowe.

Dyrektywa NIS 2 wprowadza nowe obowiązki dla państw członkowskich i podmiotów

Jednym z kluczowych założeń, jakie niesie za sobą dyrektywa NIS2, jest rozszerzenie katalogu podmiotów objętych obowiązkami w zakresie cyberbezpieczeństwa. Wcześniejsze przepisy dotyczyły wyłącznie tzw. operatorów usług kluczowych oraz dostawców usług cyfrowych. Obecnie dyrektywa obejmuje dwa główne typy podmiotów: podmioty kluczowe i podmioty ważne.

Pierwsza grupa to m.in. dostawcy usług energetycznych, wodociągowych, ochrony zdrowia czy transportu, a także infrastruktury cyfrowej.

Druga kategoria obejmuje mniejsze, ale wciąż istotne firmy działające w sektorach o podwyższonym ryzyku. Chodzi tu np. o przetwarzanie danych czy produkcję technologii informatycznych.

Firmy, do których stosuje się zapisy dyrektywy NIS2, muszą wdrożyć odpowiednie środki zarządzania ryzykiem w cyberbezpieczeństwie i zgłaszać incydenty bezpieczeństwa komputerowego do właściwych organów nadzorczych.

Czym jest dyrektywa NIS2 i dlaczego jej implementacja jest kluczowa

W praktyce dyrektywa NIS 2 przekształca dotychczasowe ramy systemu cyberbezpieczeństwa w UE. Z jednej strony narzuca ona państwom członkowskim obowiązek opracowania i aktualizacji krajowych strategii cyberbezpieczeństwa. Z drugiej – zobowiązuje podmioty działające w sektorach krytycznych do stosowania odpowiednich i proporcjonalnych środków technicznych oraz organizacyjnych.

Działania te mają na celu zwiększenie odporności sieci i systemów informatycznych wykorzystywanych w całej Europie. Dyrektywa nakłada również obowiązki związane z zarządzaniem podatnościami, edukacją i podnoszeniem świadomości pracowników w zakresie zagrożeń cyfrowych oraz zapewnieniem bezpieczeństwa całego łańcucha dostaw.

Tym samym, dyrektywa NIS2 określa zarówno cele strategiczne dla państw, jak i szczegółowe wymagania dla firm. Jest to zatem dokument o szerokim zakresie, który wpływa na wiele poziomów funkcjonowania państw i przedsiębiorstw w Unii Europejskiej.

Dyrektywa NIS 2 – środki zarządzania ryzykiem w cyberbezpieczeństwie

Podstawą skutecznego stosowania dyrektywy NIS2 jest wdrożenie tzw. środków zarządzania ryzykiem. Przedsiębiorstwo podlegające dyrektywie musi dokładnie przeanalizować swoje systemy informatyczne, wykrywać i oceniać zagrożenia oraz na bieżąco wprowadzać działania korygujące. Zarówno podmioty kluczowe, jak i podmioty ważne, muszą posiadać procedury zgłaszania incydentów oraz wdrożyć systemy umożliwiające szybkie reagowanie na zagrożenia.

Zgodność z dyrektywą NIS2 wymaga ciągłych starań, m.in. podejmowania czynności polegających na analizie, testowaniu i dostosowywaniu środków ochrony. Każdy podmiot objęty dyrektywą powinien również zadbać o przygotowanie planu ciągłości działania na wypadek poważnych incydentów. Wymogi te mają zapewnić nieprzerwane funkcjonowanie usług kluczowych dla życia społecznego i gospodarczego.

Dyrektywa NIS 2 a odpowiedzialność i sankcje za naruszenie przepisów

Jednym z istotnych elementów dyrektywy NIS2 są przepisy dotyczące egzekwowania prawa. Każde państwo członkowskie ma obowiązek ustanowienia odpowiednich organów nadzoru, które będą czuwać nad przestrzeganiem dyrektywy.

Naruszenie wymagań dyrektywy NIS2 może ponieść poważne konsekwencje – zarówno finansowe, jak i prawne. W najcięższych przypadkach podmiot kluczowy lub ważny może zostać obciążony karą do 10 mln euro lub 2% rocznego obrotu. Na tym potencjalne konsekwencje się nie kończą, ponieważ w skrajnych przypadkach możliwe jest czasowe zawieszenie uprawnień kadry zarządzającej.

Dyrektywa przewiduje także mechanizmy współpracy transgranicznej, co oznacza, że incydenty nie będą już rozpatrywane wyłącznie lokalnie – państwa będą zobowiązane do współdziałania w przypadku zagrożeń o charakterze międzynarodowym. Wspólne działania mają zwiększyć poziom bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych w całej UE i ułatwić reagowanie na incydenty o dużej skali.

Podmioty objęte dyrektywą NIS2 muszą zgłaszać incydenty i reagować zgodnie z procedurami

Zgodnie z zapisami dyrektywy NIS 2 każda organizacja zakwalifikowana jako podmiot ważny lub kluczowy ma obowiązek zgłaszać zdarzenia, które mają istotny wpływ na ciągłość działania usług świadczonych przez daną jednostkę.

Incydenty należy zgłaszać bez zbędnej zwłoki, najczęściej w ciągu 24 godzin od ich wykrycia. Następnie, w terminie do 72 godzin, trzeba przekazać bardziej szczegółowe informacje – m.in. wstępną ocenę wpływu i planowane działania naprawcze. Taki obowiązek wynika bezpośrednio z gruntu NIS 2 i stanowi jeden z kluczowych aspektów dyrektywy. Dzięki temu możliwe jest szybkie przeciwdziałanie skutkom cyberataków oraz ograniczenie ich wpływu na infrastrukturę cyfrową.

Dyrektywa NIS 2 – Podsumowanie

Dyrektywa NIS2 to nowa, znacznie szersza i bardziej szczegółowa wersja przepisów dotyczących bezpieczeństwa sieci i systemów informatycznych w Unii Europejskiej. Jej wdrożenie to nie tylko formalność – to faktyczne zobowiązanie do podniesienia poziomu cyberbezpieczeństwa w firmach, instytucjach publicznych i całych państwach członkowskich.