Jak rozpoznać szantaż emocjonalny i nie ulec manipulacji

Czy odnosisz czasem wrażenie, że bliska osoba Cię wykorzystuje? Czy czujesz, że partner Tobą manipuluje? Czy zdarza Ci się w stosunku do rodziców mieć poczucie winy? Jeśli tak, to być może jesteś ofiarą szantażu emocjonalnego. Przeczytaj, czym jest szantaż emocjonalny, jak go rozpoznać i jak się przed nim bronić.

Co to jest i jak rozpoznać szantaż emocjonalny?

Szantaż emocjonalny jest bardzo często stosowaną techniką manipulacji. Ponieważ dotyczy różnego typu relacji, każdy z nas może go doświadczyć. Szantażem emocjonalnym określa się wywieranie wpływu na drugą osobę w celu osiągnięcia pewnych korzyści. Najczęściej występuje w ważnych relacjach takich jak: związek, przyjaźń czy bliskie więzy rodzinne.
Szantaż emocjonalny jest bardzo groźny, gdyż ma destruktywny wpływ na ofiarę. Ofiara szantażu emocjonalnego doświadcza stresu, lęku i poczucia winy. Wszystko to może prowadzić do poważnych problemów psychicznych takich jak:

• brak pewności siebie,
• niskie poczucie własnej wartości,
• uczucie złości, smutku i bezradności,
• strach o życie swoje lub innych,
• stany lękowe i depresyjne,
• poczucie winy, wstydu.

Skutki szantażu emocjonalnego odczuwa także agresor. Osoba, której sposobem na życie jest manipulacja, bywa niesamodzielna, nie potrafi utrzymać relacji, jest zagubiona.

Szantaż emocjonalny przykłady i techniki

Manipulacja emocjonalna zazwyczaj dotyczy osób silnie ze sobą związanych. Wynika to z faktu, że im bardziej nam zależy na danej osobie, tym więcej dla niej poświęcimy.
Bardzo ważne jest zatem szybkie rozpoznanie szantażu emocjonalnego i bronienie się przed destruktywnym wpływem szantażysty. W tym celu należy jak najszybciej poznać techniki i narzędzia, którymi się posługuje. W psychologii wyróżnia się 4 techniki manipulacji emocjonalnej:

• Prokurator- najbardziej agresywny typ, który jasno mówi, czego oczekuje. Nie ukrywa też konsekwencji niespełnienia jego rozkazu. Narzędziem agresora jest groźba, a jego zachowanie wywołuje strach – “,jeśli tego nie zrobisz, odejdę od Ciebie”.
• Biczownik – szantażysta przyjmuje rolę ofiary i deleguje odpowiedzialność za swoje życie na bliską osobę. W tym celu stosuje auto groźby np. szantaż emocjonalny samobójstwem – “ jeśli wyjedziesz, zabiję się”.
• Cierpiętnik – podobnie jak biczownik przyjmuje rolę ofiary, lecz nie sygnalizuje swoich oczekiwań wprost. Chcąc zrzucić odpowiedzialność za swoje życie na innych, w sposób niejawny wysyła sygnały, że potrzebuje pomocy. Cierpiętnikami są często hipochondrycy. Osiągają swój cel, wywołując poczucie winy – „jestem taki chory, a nie dostaję pomocy”.
• Kusiciel – niczym biblijny wąż, w celu uzyskania korzyści kusi ofiarę obietnicami. Złożonych obietnic nie dotrzymuje, a na pretensje ofiary reaguje żalem lub obrazą – “ ja się poświęcam dla Ciebie, a Ty nie rozumiesz, że potrzebuję czasu”.

Osoby stosujące techniki szantażu emocjonalnego są egocentryczne i nie mają empatii. W taki sposób najczęściej zachowują się ludzie z osobowością narcystyczną, borderline i DDA.

Ofiarą manipulacji zazwyczaj stają się ludzie z niskim poczuciem własnej wartości i dużą potrzebą bliskości. Ponieważ szantaż emocjonalny dotyczy ważnych relacji, jego ofiarą może paść każda uczuciowo zaangażowana osoba.

”Pępowinowy” czyli emocjonalny szantaż rodziców

Najbardziej na nasze życie wpływa pierwotna relacja, dziecko-rodzic, a jej silna więź “sprzyja” szantażowi emocjonalnemu rodziców wobec dzieci. Potrzeba usamodzielnienia się to jedna z trzech sfer manipulacji emocjonalnej rodziców. W tym przypadku agresorem są głównie kobiety. Szantaż emocjonalny matki często wynika z jej niechęci do „przecięcia pępowiny” i wypuszczenia dziecka z rodzinnego gniazda.
Przyczyną szantażu emocjonalnego matki bywa jej nadmierne przywiązanie do roli opiekunki.

Dorosłe dzieci często doświadczają manipulacji przy wyborze zawodu i partnera życiowego. Rodzic pod pretekstem troski o dziecko wpływa na jego wybory zgodnie z własnymi przekonaniami. Jeśli latorośl „nie jest mu posłuszna, każe” wyrzutami lub odgrywa się na jej partnerze.
Bywa także, że to rodzice skarżą się na emocjonalny szantaż stosowany przez dzieci. W przypadku małego dziecka jest to naturalne zjawisko rozwojowe. Należy jednak od samego początku nauczyć malucha, że płaczem i tupaniem nie osiągnie niczego.

Problem pojawia się, gdy na szantaż emocjonalny rodziców decydują się dorosłe dzieci. Presja, jaką wywołuje na rodzicach dorosły potomek, dotyczy najczęściej sfery ekonomicznej. Młody dorosły długo pozostaje na tzw. garnuszku rodziców.

Ja Cię kocham a Ty… czyli szantaż emocjonalny w związku

Powszechny jest też szantaż emocjonalny w związku, ponieważ partnerów łączy nie tylko zależność uczuciowa, ale też intymna, ekonomiczna i społeczna. Sprawca często specjalnie uzależnia drugą osobę od siebie, by łatwiej nią manipulować, a im większe jest takie uzależnienie ofiary od agresora, tym częściej dochodzi do szantażu emocjonalnego w związku.

Szantażysta emocjonalny w związku może używać różnych sposobów manipulacji:

• grozić rozstaniem,
• domagać się ciągłej uwagi,
• robić sceny zazdrości,
• wzbudzać poczucie winy,
• mówić o samobójstwie,
• wprowadzać „ciche dni”,
• odmawiać seksu,
• stosować przemoc ekonomiczną.

Jeżeli związek jest sformalizowany, jest wspólne mienie i są dzieci w związku, szantażysta ma jeszcze więcej możliwości manipulacji. Może grozić konfiskatą majątku i/lub pozbawieniem władzy rodzicielskiej. W przypadku posiadania dzieci i konieczności utrzymywania wspólnych relacji, manipulacja może trwać jeszcze długo po rozstaniu.

Jak sobie radzić z szantażem emocjonalnym?

Jeśli w danej relacji czujemy się wykorzystywani lub doświadczamy przemocy, powinniśmy umieć reagować. Bez względu na to, kto jest agresorem należy się bronić przed manipulacją i reagować na pierwsze jej oznaki. Choć jest to bardzo trudne zadanie to konieczne, by zadbać o siebie i prawidłową relację.
Oto kilka wskazówek jak we właściwy sposób reagować na szantaż emocjonalny, by nie ulec manipulacji:

• zachowanie asertywne i stawianie granic,
• odmawianie bez usprawiedliwiania,
• szukanie kompromisu,
• dostrzeżenie własnych potrzeb,
• korzystanie z terapii,
• zerwanie relacji.

Gdy mimo podjętych działań agresor nie odpuszcza, należy udać się po pomoc prawną. Wpisując w google „szantaż emocjonalny prawo”, nie znajdziemy konkretnych informacji. Pojęcie szantażu emocjonalnego w kk. nie występuje, ale sam szantaż należy do czynów zabronionych. Art. 191§1 kk. mówi, iż „kto stosuje przemoc wobec osoby lub groźbę bezprawną w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. To czy szantaż emocjonalny zostanie uznany za czyn karalny leży w ocenie sądu.

Jako rodzaj samopomocy można szerzej zapoznać się z zagadnieniem manipulacji emocjonalnej. W internecie znajdziemy wiele informacji, artykułów o tym, jak wygląda szantaż emocjonalny. Znajdziemy również wiele pozycji wydawniczych dotyczących tego tematu. Do najbardziej znanych książek należy Szantaż emocjonalny. Jak się obronić przed manipulacją i wykorzystaniem Susan Forward i Donny Frazier. Warto również sięgnąć po inne książki Susan Forward poruszających tą tematykę: Toksyczni rodzice,
Toksyczny partner. Jak uwolnić się z niezdrowej relacji ,czy Toksyczni teściowie.

Pamiętajmy jednak. Wskazówki zawarte w artykułach czy książkach podpowiedzą jak reagować na szantaż oraz jak chronić się przed wykorzystaniem. Porady w nich zawarte nie zastąpią jednak terapii i rozwiązań prawnych łagodzących skutki manipulacji. W trosce o siebie i nasze relacje nie tylko musimy wiedzieć jak reagować, ale też jak zapobiegać przemocy psychicznej, którą jest szantaż emocjonalny.

Masz jakiekolwiek pytania? Padłeś ofiarą szantażu?

Napisz bezpośrednio na nasz adres email biuro@prodetektyw.pl, zadzwoń lub napisz SMS pod numer telefonu 500 15 60 15.

Możesz też skorzystać z poniższego formularza kontaktowego. Wszystkie Twoje dane są szyfrowane i bezpieczne. Pamiętaj o naszej stronie internetowej: Agencja Detektywistyczna.