Przemoc psychiczna – co to jest i gdzie zgłosić przemoc psychiczną

Mobbing, stalking, przemoc domowa i ekonomiczna, cyberprzemoc i hejt są przykładami przemocy psychicznej. Incydentalnej przemocy psychicznej doświadczył prawie każdy z nas, a wiele osób z naszego otoczenia doświadcza jej codziennie. W społeczeństwie nadal jest przyzwolenie na agresję słowną i źle pojętą krytykę, które są przejawem znęcania się. Wskutek tego przemoc emocjonalna jest bagatelizowana nawet przez same ofiary. Przeczytaj, czym jest przemoc psychiczna, jakie przyjmuje formy i gdzie można szukać pomocy, będąc jej ofiarą.

Czym jest przemoc psychiczna?

Przemoc psychiczna, nazywana również przemocą emocjonalną, mobbingiem, znęcaniem psychicznym, szantażem emocjonalnym, a w ostatnim czasie hejtem, jest formą krzywdy psychicznej, jaką doświadcza dana osoba od innej osoby lub większej grupy osób.

Przemoc emocjonalna przyjmuje wiele form i rodzajów, a jej sprawca często krzywdzi ofiarę w tzw. białych rękawiczkach, czyli niezauważalnie zarówno dla społeczeństwa, jak i niejednokrotnie dla samej ofiary. Pomimo że symptomy przemocy psychicznej bywają subtelne, to jej skutki są bardzo dotkliwe i niebezpieczne dla ofiary.

Długoletnie bycie ofiarą przemocy psychicznej w rezultacie może prowadzić do złego stanu zdrowia psychicznego (depresji, zaburzeń lękowych, zespołu stresu pourazowego) i fizycznego (problemów żołądkowo-jelitowych, bezsenności). Ofiary przemocy psychicznej często w desperacji targają się na swoje życie (dotyczy to zwłaszcza osób młodych).

Przemoc psychiczna — formy i rodzaje

Przemoc psychiczna obejmuje szeroki zakres zachowań werbalnych, jak i niewerbalnych, których celem jest zranienie, zastraszenie lub zmanipulowanie danej osoby. Do najczęściej stosowanych form przemocy psychicznej zalicza się:

Szantaż emocjonalny

Szantaż emocjonalny jest formą manipulacji, przy pomocy której oprawca wywiera presję na ofierze, najczęściej w celu uzyskania określonych korzyści lub wywołania u niej określonego zachowania. W tym celu sprawca wykorzystuje różnego rodzaju groźby wywołujące u ofiary lęk lub poczucie winy. Przykładem szantażu emocjonalnego jest groźba samobójstwa czy też sexthing.

Nadmierna kontrola

Osoba znęcająca się może próbować kontrolować wszystkie obszary życia swojej ofiary takie jak: finanse (przemoc ekonomiczna), krąg znajomych, praca, sposób spędzania czasu, a nawet ubierania się. Tego typu przemoc psychiczna najczęściej występuje w ważnych relacjach typu rodzic — dziecko lub mąż — żona.

Gaslighting

Gaslighting jest formą manipulacji psychicznej, polegającej na tym, że sprawca celowo wprowadza w błąd, kwestionuje percepcję rzeczywistości ofiary, manipulując faktami. Celem tego działania jest podważenie postrzegania faktów, stanu pamięci, rozsądku, a nawet sugerowanie choroby psychicznej ofiary.

Cyberprzemoc

Cyberprzemoc, określana również jako przemoc w sieci, to przemoc psychiczna, stosowana w formie online, np. przez internet, media społecznościowe, fora dyskusyjne. Ten rodzaj przemocy psychicznej jest bardzo popularny wśród młodych ludzi, a ofiary cyberprzemocy często doświadczają różnego rodzaju szantażu, hejtu i stalkingu.

Izolacja

Sprawca przemocy psychicznej wszelkimi sposobami (szantażem, dyskretną manipulacją lub otwartą groźbą) próbuje odizolować ofiarę od rodziny, przyjaciół, a nawet współpracowników. Najczęściej dana osoba izolowana jest niezauważalnie i sukcesywnie, aby stopniowo zwiększyć jej zależność i jednocześnie osłabić wspierające grono.

Mobbing

Mobbingiem określa się celowe, uporczywe i długotrwałe nękanie, dręczenie w miejscu pracy, szkole lub w innej sytuacji społecznej.
Mobbing przejawia się w codziennym wyśmiewaniu, poniżaniu, wykluczeniu z grupy, niesprawiedliwym traktowaniu. Najczęściej występuje w sytuacji, w której sprawca ma przewagę (przełożony nad podwładnym, osoba bardziej wpływowa nad słabszą jednostką).

Agresja słowna i hejt

Agresja słowna to przede wszystkim wulgaryzmy, obraźliwe słowa i porównania kierowane do osoby, którą sprawca chce zastraszyć lub poniżyć. Natomiast hejtem, czyli mową nienawiści, jest publiczne wyrażanie skrajnie negatywnych opinii względem osoby lub grupy z powodu jej odmienności na tle rasowym, religijnym, orientacji seksualnej itp. Hejtem są obraźliwe i pełne nienawiści komentarze, memy, piosenki itp.

Stalking

Stalking, to zjawisko polegające na obsesyjnym, uporczywym obserwowaniu, kontrolowaniu innej osoby. Sprawca stalkingu dąży do nawiązania i utrzymania kontaktu z ofiarą, mimo braku jej zgody czy wyraźnego sprzeciwu. Stalker bez przerwy kontaktuje się z ofiarą telefonicznie, smsami i e-maili lub przez media społecznościowe, przesyłając niechciane wiadomości, komentarze lub uzyskując prywatne informacje o ofierze.

W jakich sytuacjach dochodzi do przemocy psychicznej?

Ponieważ przemoc psychiczna często nie jest dostrzegana lub co gorsze jest akceptowana i dodatkowo może być stosowana bez osobistego kontaktu z ofiarą, jest bardzo powszechna. Dochodzi do niej w relacjach bliskich osób (w związkach), grupach społecznych (szkoła), jak i wobec obcych ludzi (cyberprzemoc).

Przemoc psychiczna w związkach

Zazwyczaj oznaki, przemocy psychicznej są subtelne, prawie niezauważalne w szczególności w początkowych etapach. Ponadto ze względu na uczucia ofiary do sprawcy i zaangażowanie w związek, są trudne do rozpoznania. Tym bardziej że sprawca, często tłumaczy swoje zachowanie troską o partnera.

Dlatego zwykle otoczenie zauważa toksyczne zachowania w związku, a w szczególności takie jawne działania jak przemoc ekonomiczna, kontrola czy izolacja od społeczeństwa. Statystyki organizacji pomagających ofiarom przemocy wskazują, że to głównie kobiety są ofiarami znęcania, jednak odsetek mężczyzn w tej grupie może być realnie wyższy, ponieważ panowie wstydzą się przyznać do tego, że są ofiarami przemocy domowej.

Przemoc w rodzinie

Przemoc w rodzinie dotyczy nie tylko małżonków, lecz także relacji rodzic — dziecko i odwrotnie, a nawet dalszych członków rodziny. Przemoc psychiczna w rodzinie często związana jest z uzależnieniem lub chorobą psychiczną danego członka rodziny.

W ostatnich latach zmieniła się świadomość dotycząca rodzicielstwa i na całe szczęście kary cielesne wobec dzieci są już rzadko przez rodziców stosowane. Niemniej jednak nadal pozostaje problem przemocy emocjonalnej, którą rodzic z pozycji nadrzędnej stosuje wobec dziecka. Rodzice często nawet nie zdają sobie sprawy, że krytykując dziecko, uznając jego osiągnięcia za niewystarczające lub wymagając od niego całkowitego posłuszeństwa, krzywdzą je emocjonalnie.

Nierzadko także przemocy psychicznej, (najczęściej w postaci szantażu) doświadczają rodzice z rąk swoich nastoletnich dzieci. Współczesną młodzież cechuje roszczeniowy stosunek do życia i młodzi ludzie, niejednokrotnie uważają, że obowiązkiem rodziców jest łożyć na ich wygodne życie i zapewnić im odpowiedniej jakości ubrania, elektronikę i rozrywkę. Jeżeli natomiast rodzice takich zachcianek nie spełniają, często doświadczają szantażu emocjonalnego lub agresji słownej.

Przemoc w rodzinie to także znęcanie się psychiczne dorosłego dziecka nad starszym rodzicem. Taka przemoc objawia się często nadmierną kontrolą, manipulacją i brakiem szacunku lub nawet swoistym ubezwłasnowolnieniem starszej osoby.

Przemoc rówieśnicza

Przemoc rówieśnicza dotyczy najczęściej dzieci i młodzieży w wieku szkolnym i występuje w szkole, na podwórku i coraz częściej w sieci. Zazwyczaj przemoc psychiczna wśród nieletnich przyjmuje formę hejtu, poniżania, wyśmiewania, izolacji rówieśniczej lub nawet zastraszania.

Przemoc emocjonalna wśród młodych ludzi ma tragiczne skutki, ponieważ niszczy psychikę kształtujących się osobowości zarówno młodocianych ofiar, jak i sprawców. Osoby, które doświadczały w młodości przemocy rówieśniczej, mogą mieć problemy w życiu dorosłym z samoakceptacją, poczuciem wartości i właściwymi reakcjami emocjonalnymi. Dlatego niezwykle istotne jest, aby już wśród młodszych dzieci prowadzić kampanie profilaktyczne dotyczące przemocy.

Pomoc dla ofiar przemocy psychicznej

Na przemoc psychiczną (podobnie jak w przypadku przemocy fizycznej), warto szybko i zdecydowanie reagować. Dlatego, jeżeli jesteś ofiarą (lub świadkiem) przemocy, pamiętaj, że możesz się bronić i są osoby oraz instytucje, które mogą pomóc. W sytuacji przemocy psychicznej o pomoc warto się zwrócić do przyjaciół, rodziny, a także do poniższych instytucji pomocowych:

• Służby lokalne — możesz zgłosić przemoc i zwrócić się o pomoc do Policji, Straży Miejskiej, i Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej;
• Poradnie psychologiczne i psychiatryczne — terapeuci i psycholodzy pomagają w radzeniu sobie ze stresem i traumą, związaną ze znęcaniem. Ponadto uczą asertywności i tego, jak postępować ze sprawcą przemocy psychicznej;
• Organizacje non-profit — organizacje non-profit, które działają na rzecz ofiar przemocy. oferują różne formy wsparcia np. pomoc w znalezieniu schronienia, pomoc psychologiczną i prawną oraz różnego rodzaju grupy wsparcia;
• Szkoły i miejsca pracy — jeżeli przemoc ma miejsce w szkole lub w miejscu pracy, skontaktuj się z dyrektorem, psychologiem lub działem zasobów ludzkich;
• Linie wsparcia — dostępnych jest wiele linii telefonicznych i czatów online gdzie można anonimowo zgłosić przemoc i otrzymać wsparcie należą do nich m.in.:Niebieska Linia — Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar przemocy w Rodzinie tel. 22 668 70 00;
  Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży tel. 116 111;
  Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka tel. 0 800 12 12 12;
  Aplikacja “Twój Parasol” – aplikację można pobrać na Google Play i Apple Store lub za pomocą QR kodów, dostępna jest też na stronie internetowej www.twojparasol.com;
• Pomoc prawna – skonsultuj się z prawnikiem lub skorzystaj z bezpłatnej pomocy, prawnej, aby dowiedzieć się, jakie są Twoje prawa i jak możesz się chronić przed oprawcą.

Przemoc psychiczna w Kodeksie Karnym

Przemoc psychiczna jest karana i w polskim kodeksie karnym znajduje się kilka artykułów jej dotyczących. Najważniejszym przepisem w sprawie przemocy psychicznej jest art. 207 k.k., który dotyczy przestępstwa znęcania się lub maltretowania innej osoby i zgodnie z tym artykułem:

Kto znęca się lub maltretuje inną osobę, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Jeżeli czyn określony w pkt 1 został popełniony w sposób dotkliwy albo wobec małoletniego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Przestępstwo znęcania się lub maltretowania innej osoby, o którym mowa w art. 207 k.k., obejmuje różne formy przemocy, w tym psychicznej, fizycznej lub seksualnej, które powodują cierpienie, upokorzenie lub inną krzywdę ofiary.

Ponadto są także inne przepisy każące sprawców, za czyny, które są rodzajem przemocy emocjonalnej i należą do nich:

• art. 191 k.k. (znieważenie, hejt) – “Jeśli sprawca używa obraźliwych, poniżających lub znieważających słów, gestów lub działań w celu znieważenia innej osoby i naruszenia jej godności, może podlegać karze”;
• art. 193 k.k. (zniesławienie, hejt, stalking) – “Jeżeli sprawca publicznie rozpowszechnia fałszywe informacje, które mogą naruszyć dobre imię lub reputację innej osoby i spowodować szkodę, może podlegać karze”.
• art. 197 k.k. (groźby karalne, szantaż) – “W przypadku, gdy sprawca zastrasza inną osobę groźbami skierowanymi przeciwko jej życiu, zdrowiu, mieniu lub bliskim, może podlegać karze”.

Warto pamiętać, że przestępstwo związane z przemocą psychiczną ścigane jest na wniosek pokrzywdzonego, a ocena tego, czy doszło do przestępstwa, zostanie dokonana przez sąd na podstawie zgromadzonych dowodów i zbadania okoliczności sprawy.

Dlatego ofiara znęcania się powinna zbierać wszystkie dowody świadczące o działaniach sprawcy. Rozważając zgłoszenie do prokuratury zawiadomienia o przestępstwie, warto skorzystać z usług Agencji Detektywistycznej ProDetektyw. Nasi pracownicy pomogą w zgromadzeniu dowodów przemocy psychicznej oraz podpowiedzą gdzie szukać pomocy prawnej i psychologicznej.

Podsumowując, przemoc psychiczna przyjmuje bardzo wiele form i choć zewnętrznie nie jest tak samo dotkliwa i widoczna jak przemoc fizyczna to pozostawia głębokie rany na psychice ofiary. Dotyka ona zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci w każdym wieku, w każdym miejscu i w każdej relacji. Sprawcy przemocy psychicznej często działają w tzw. białych rękawiczkach, czyli ich działania, choć bardzo dotkliwe dla ofiary są niedostrzegalne przez otoczenie.

Dlatego bardzo ważne jest, aby otoczenie ofiary przemocy psychicznej udzieliło jej pomocy. Istotne jest także, aby nie zabrakło kampanii społecznych i profilaktyki mówiących o przejawach, skutkach i możliwej pomocy w przypadku przemocy psychicznej.

Masz jakiekolwiek pytania? Potrzebujesz pomocy?

Nie wahaj się. Rozwiążemy Twój problem. Napisz bezpośrednio na nasz adres email biuro@prodetektyw.pl, zadzwoń lub napisz SMS pod numer telefonu 500 15 60 15.

Możesz też skorzystać z poniższego formularza kontaktowego. Wszystkie Twoje dane są szyfrowane i bezpieczne.